W dniu 6 lutego 2015 roku została uchwalona przez Sejm Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Obecnie czeka na podpis Prezydenta. 6 miesięcy od jej ogłoszenia opisane poniżej zmiany wejdą w życie.
Główne zmiany wprowadzone nowelizacją dotyczą zmiany podstawowej zasady odpowiedzialności przy dziedziczeniu. Od momentu wejścia w życie w/w ustawy bowiem brak oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku, będzie oznaczał przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a nie przyjęcie spadku wprost – jak to było dotychczas. (art. 1015 § 2 KC).
Ułatwieniu ma podlegać również sposób spisania składników spadku. Przed nowelizacją, sporządzić spis inwentarz mógł jedynie komornik sądowy. Opisywana zmiana Kodeksu cywilnego zakłada możliwość przygotowania wykazu inwentarza przez samego spadkobiercę (spadkobierców), który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza (dodane art. 10311 -10314 KC). Taki wykaz może zostać złożony w sądzie, jak i przed notariuszem. W odrębnym rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości będzie określony wzór wykazu inwentarza. W uzasadnieniu do projektu opisywanej ustawy, zostało wskazane, iż celem tej zmiany jest uniknięcie ponoszenia przez spadkobierców wysokich kosztów sporządzania przez komornika sądowego spisu inwentarza (które jak dobrze wiemy dochodzą nieraz do kilku tysięcy złotych, ze względu na konieczność powołania biegłego rzeczoznawcy).
Oczywiście, wierzyciel spadkowy nadal będzie miał prawo do żądania wydania postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza (art. 637 § 1 KPC). Po wydaniu takiego postanowienia przez sąd, komornik przystąpi do jego sporządzenia.
Spadkobierca zatem będzie zobowiązany do spłacania długów spadkowych zgodnie ze złożonym wykazem inwentarza. Jednak jeśli dojdzie do sporządzenie spisu inwentarza, będzie on musiał spłacać długi, zgodnie z tym spisem.
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego zakłada również rozszerzenie kręgu podmiotów, które będą mogły być pełnomocnikiem strony w postępowaniu cywilnym (art. 87 § 1 KPC). Dotychczas z grona wstępnych strony, pełnomocnikiem mogli być tylko rodzice. Po zmianie, każdemu z wstępnych będzie można udzielić pełnomocnictwa procesowego.
Poprzez zmianę art. 633 KPC, została rozszerzona lista sądów właściwych do zabezpieczenia spadku. Obok sądu, w którego okręgu znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy, sądem właściwym będzie także sąd właściwości ogólnej osoby zobowiązanej z tytułu tego prawa – w przypadku zabezpieczenia praw majątkowych. Natomiast, jeśli wykonanie prawa majątkowego jest związane z posiadaniem dokumentu, właściwy będzie sąd, w którego okręgu znajduje się ten dokument.
Pod względem technicznym, warto zauważyć, że znaczna część uregulowań prawnych zawartych dotychczas w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 639 KPC ( aktualnie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza z dnia 1 października 1991 roku, Dz.U. nr 92, poz. 411), została przeniesiona do Kodeksu postępowania cywilnego, ponieważ ustawodawca stwierdził, że przepisy te powinny być regulowane ustawą, a nie aktami prawnymi niższej rangi. Odrębne rozporządzenie ma regulować jedynie: szczegółowy sposób zawiadamiania właściwych instytucji o zastosowanym środku zabezpieczenia, zawartość protokołu ze spisu majątku ruchomego, w tym zakres danych osobowych zamieszczanych w protokole.
Ponadto, Zgodnie z art. 19 ust. 4a Ustawy z dnia 13 lutego 1984 roku o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej, konsulowie nie mogą sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia. Poprzez opisywaną nowelizacją, konsulowie nie będą mogli także przyjąć wykazu inwentarza.
W zakresie przepisów intertemporalnych, należy wskazać, iż znowelizowane przepisy dot. Kodeksu cywilnego, będą stosowały się do spadków otwartych po dniu wejścia w życie opisywanej ustawy. Z kolei do postępowań w przedmiocie zabezpieczenia spadku i sporządzenia spisu inwentarza, w tym postępowań mających na celu wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu spadku i sporządzeniu spisu inwentarza, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie Ustawy z dnia 6 lutego 2015 roku, stosować będziemy przepisy dotychczasowe.
Przygotowała: adw. Anna Zagierska