Poniżej przedstawione zostają najważniejsze zmiany w postępowaniu klauzulowym i ogólne informacje o zmianach w postępowaniu egzekucyjnym, w tym rozszerzenia kompetencji referendarzy sądowych, które mają zostać wprowadzone na podstawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z projektami aktów wykonawczych (druk nr 2678; http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/875C0623FA3DA082C1257D410036BBCD/%24File/2678.pdf).

W związku z faktem, iż najważniejsze zmiany przewidziane w w/w projekcie dotyczą informatyzacji postępowania egzekucyjnego (system teleinformatyczny) i wprowadzenia sprzedaży w drodze licytacji elektronicznej, w kolejnym opracowaniu pozwolimy sobie omówić właśnie proponowane zapisy dot. sprzedaży w drodze licytacji, w tym licytacji elektronicznej i systemu teleinformatycznego.

POSTĘPOWANIE KLAUZULOWE Oczywiście zasadą pozostaje, że postępowanie klauzulowe jest wszczynane na wniosek wierzyciela. Klauzula będzie mogła być wydana z urzędu w postępowaniach, które mogły być wszczęte z urzędu oraz w części, w jakiej obejmuje nałożenie grzywny czy kary pieniężnej orzeczonej w postępowaniu cywilnym albo koszty sądowe w sprawach cywilnych przysługujące Skarbowi Państwa (art. 782 § 1 KPC). Odchodzi się zatem od nadania klauzuli z urzędu w przypadku nakazów w elektronicznym postępowaniu upominawczym, bo – zgodnie z uzasadnieniem projektu nowelizacji – bezpodstawne było różnicowanie nakazów wydanych w tym postępowaniu, a w postępowaniu nakazowym czy upominawczym.

Zgodnie z nowym art. 783 § 4 KPC, postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, który został wydany w postaci elektronicznej albo jest bankowym tytułem egzekucyjnym, będzie pozostawione jedynie w systemie teleinformatycznym, z wyjątkami co do przypadków określonych w 7781 (egzekucja przeciwko spółkom osobowym), art. 787 (klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika), art. 7871 (klauzula przeciwko małżonkowi dłużnika ograniczeniem do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego), art. 788 ( klauzula wykonalności na rzecz lub przeciwko osobie, na którą przeszły prawa lub obowiązku po powstaniu tytułu egzekucyjnego), i art. 789 KPC (klauzula wykonalności w przypadku zbycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego). Jest to jeden z przejawów wprowadzanego i rozwijanego systemu teleinformatycznego.

Zgodnie z art. 795 § 3 KPC, w przypadkach, o których mowa w art. 7781, art. 786, art. 787, art. 7871, art. 788 i art. 789 KPC, lub gdy tytułem egzekucyjnym nie jest orzeczenie sądu albo referendarza sądowego, sąd drugiej instancji, uwzględniając zażalenie wierzyciela na postanowienie o odmowie nadania klauzuli wykonalności, uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje wniosek do ponownego rozpoznania, jeżeli zachodzą podstawy do nadania klauzuli wykonalności. A zatem nie będzie możliwe wydanie postanowienia reformatoryjnego w w/w przypadkach.


REFERENDARZE W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

Wyraźnie wskazane zostanie, że wszystkie czynności sądowe w postępowaniu egzekucyjnym, będą mogły być wykonywane przez referendarza, za wyjątkiem m.in.: stosowania środków przymusu, spraw o egzekucję przez zarząd przymusowy, spraw o egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego, spraw o egzekucję świadczeń niepieniężnych (z wyjątkiem wydania rzeczy ruchomej) (art. 759 § 3 KPC). Ponadto art. 972 KPC rozszerza listę osób, w obecności i pod nadzorem których może odbyć się licytacja – wcześniej tą osobą był sędzia, w projekcie – również referendarz sądowy. Znowelizowany z kolei art. 986 KPC rozszerzył o referendarza sądowego krąg podmiotów, którym można zgłosić skargę na czynności komornika w toku licytacji.

INNE ZMIANY W PRZEPISACH DOT. POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

Wśród najbardziej doniosłych zmian czy nowych rozwiązań, należy ponadto wskazać:

Pełnomocnikiem w postępowaniu egzekucyjnym będzie mógł być każdy posiadający pełną zdolność do czynności procesowych (art. 7592 KPC).

Jeśli chodzi o skargi na czynności komornika, art. 767 § 11 KPC wyraźnie wyklucza możliwość złożenia skargi na zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, na zawiadomienie o terminie czynności oraz na uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług. Skargę będzie trzeba wnieść do sądu, ale za pośrednictwem komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał dokonania czynności. On z kolei – tak jak dotychczas -będzie miał obowiązek w terminie trzech dni sporządzić uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania i przekazać je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu, chyba że skargę w całości uwzględni. O uwzględnieniu skargi komornik zawiadomi skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy. Przypomnijmy, że dotychczas skargę składało się do sądu, który jej odpis przesyłał do komornika (art. 767 § 4 KPC).

Art. 770 KPC wyraźnie wskaże, że w zakres kosztów niezbędnych do celowego prowadzenia egzekucji, które dłużnik zwraca wierzycielowi, należą koszty poszukiwania majątku dłużnika.

W przypadku zbiegu egzekucji sądowej i egzekucyjnej, już nie sąd rejonowy, w którym okręgu wszczęto egzekucję, będzie rozstrzygał, który organ – sądowy czy administracyjny – ma dalej prowadzić egzekucję. egzekucję prowadzić będzie ten organ egzekucyjny (sądowy albo administracyjny), który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – organ egzekucyjny, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie (art. 773 KPC). Zbieg egzekucji nie będzie wstrzymywał czynności egzekucyjnych.

Nowy art. 7981 KPC wprowadzi zasadę, zgodnie z którą jeżeli tytuł wykonawczy obejmuje świadczenie pieniężne w walucie obcej, organ egzekucyjny przelicza tę walutę na walutę polską według kursu średniego ogłaszanego przez NBP na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządzono – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi, chyba że z tytułu wykonawczego wynika, że świadczenie podlega spełnieniu wyłącznie w walucie obcej. W takim przypadku organ egzekucyjny nabywa tę walutę w banku uprawnionym do jej sprzedaży. Wszczynając egzekucję, organ egzekucyjny wyznacza dłużnikowi tygodniowy termin do wskazania takiego banku. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu organ egzekucyjny wzywa wierzyciela do wskazania uprawnionego banku w terminie tygodniowym. Jeżeli dłużnik ani wierzyciel nie wskażą uprawnionego banku, wskazanie tego banku należy do organu egzekucyjnego. Bankiem wskazanym przez wierzyciela albo organ egzekucyjny nie może być wierzyciel. Ten przepis ma dostosować przepisy egzekucyjne do norm wyrażonych w art. 358 KC. Przypomnijmy, że obecnie art. 783 § 1 zd. 2 KPC przewiduje, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia tej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi.

Projekt ustawy przewiduje również wprowadzenie obowiązku komornika w przedmiocie wezwania dłużnika do złożenia wykazu majątku lub innych wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji, w przypadku gdy wierzyciel lub sąd zarządzający z urzędu przeprowadzenie egzekucji nie wskaże majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia (art. 801 KPC, wcześniej przewidywał tylko fakultatywny charakter tego wezwania).

Warto zwrócić uwagę, że autorzy projektu wskazują w uzasadnieniu na poważne wątpliwości prawne rozróżnienie między instytucją poszukiwania majątku przez komornika a wyjaśnieniami składanymi przez dłużnika w trybie art. 801 KPC oraz regulacją dotyczącą żądania wyjaśnień na podstawie art. 761 KPC. Można traktować żądanie wyjaśnień lub informacji na podstawie jako poszukiwanie majątku albo jako czynności komornika podejmowane w ramach postępowania egzekucyjnego. W celu uniknięcia takich wątpliwości projekt przewiduje uchylenie art. 7971 KPC oraz zmiany w art. 801 i wprowadzenie nowych art. 8011 i art. 8012 KPC. Komornik ma mieć prawo do odebrania wykazu majątku od dłużnika, w zakresie składników majątku dłużnika, które będą miały znaczenie z punktu widzenia sposobów egzekucji dopuszczalnych w konkretnym postępowaniu i tylko takich składników. Rozwiązanie to nie będzie zatem konkurencyjne dla wyjawienia majątku, ponieważ ono dotyczy całego majątku dłużnika. Wykaz majątku będzie składany przez dłużnika pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o czym dłużnik będzie uprzedzany przez komornika. Do wykazu majątku znajdą odpowiednie zastosowanie przepisy o sądowym wyjawieniu majątku, z tym że środki przymusu w postaci przymusowego doprowadzenia lub aresztu będą stosowane przez sąd na wniosek komornika. Dopiero wówczas, gdy wykaz majątku i wyjaśnienia dłużnika nie pozwolą na ustalenie majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia, wierzyciel będzie mógł wystąpić do komornika z wnioskiem o poszukiwanie majątku (nowy art. 8012 KPC).

Art. 799 § 1 KPC wprowadzi bardzo istotną pod względem praktycznym zasadę, która zakłada, że wniosek o wszczęcie egzekucji albo żądanie przeprowadzenia egzekucji z urzędu umożliwia prowadzenie egzekucji według wszystkich dopuszczalnych sposobów, za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Zatem, wierzyciel jedynie jeśli żąda egzekucji z nieruchomości, będzie musiał wyraźnie taki wniosek zawrzeć w piśmie wszczynającym postępowanie egzekucyjne.

W miejsce dotychczasowego przepisu art. 823 KPC (umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania), zostanie wprowadzony przepis art. 824 § 1 pkt 4 KPC, zgodnie z którym jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. W uzasadnieniu wskazuje się, że powyższe zmiany uwzględniają potrzebę ochrony interesów dłużnika, który nie powinien zbyt długo pozostawać w niepewności co do swojej sytuacji prawnej i stanu swojego majątku.

Wcześniejszemu obowiązkowi wysłuchania wierzyciela i dłużnika przed zawieszeniem albo umorzeniem postępowania, wyrażonemu w art. 827 § 1 KPC, został nadany charakter fakultatywny.

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 840 § 1 pkt 2, dłużnik mógł oprzeć powództwo opozycyjne na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Po zmianie – także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne.

Art. 855 § 2 KPC wprowadza możliwość złożenia przez komornika zajętych ruchomości do depozytu sądowego albo na przechowanie właściwej instytucji, jeśli oczywiście właściwości zajętych ruchomości za tym przemawiają.

Ponadto, w uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazuje się, że obecne ustawodawstwo przewiduje różne skutki procesowe w przypadku przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę w trakcie postępowania egzekucyjnego. Art. 819 § 1 KPC wskazuje, że w przypadku dziedziczenia, organ egzekucyjny zawiesi postępowanie i podejmie je dopiero po zgłoszeniu się spadkobierców wierzyciela, co oznacza, ze spadkobiercy nie muszą uzyskać nowej klauzuli wykonalności na swoją rzecz. Obecny stan prawny nie reguluje natomiast wyraźnie czy przejście egzekwowanego uprawnienia na podstawie innych tytułów prawnych wymaga wydania klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy. Nie ma wątpliwości, że konieczność uzyskania klauzuli wykonalności przez osobę, która nabyła wierzytelność po wszczęciu egzekucji, wpływa na przedłużenie dochodzenia roszczenia. W związku z tym, proponuje się wprowadzenie art. 8041 KPC, zgodnie z którym nabywca będzie mógł wstąpić do postępowania na miejsce wierzyciela za jego zgodą, pod warunkiem że przejście uprawnienia zostanie wykazane dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.

Przygotowała: adw. Anna Zagierska

Kategoria: Co nowego w prawie