Instytucję mediacji należy wiązać z wolą stron postępowania, która może się ujawnić na każdym jego etapie, zarówno przed skierowaniem sprawy do sądu, jak i w trakcie samego procesu. W chwili obecnej bardzo częstą praktyką jest, że strony przychodzą do mediatora przed wszczęciem sprawy, bądź też na początkowym jej etapie. Sądy gospodarcze na przykład często kierują strony do mediacji przed wyznaczeniem terminu pierwszej rozprawy, dając im alternatywę: albo się porozumiecie albo będzie toczyło się postępowanie. Należy zauważyć, iż instytucja mediacji winna być stosowana także na dalszych etapach procesu, np. po przesłuchaniu świadków czy przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych. Sądy aż do momentu wyrokowania winny nakłaniać strony do mediacji, co chociażby może skutkować brakiem odwołań od wydanego orzeczenia.

Obecnie można zauważyć liczne inicjatywy zarówno sądów jak i władz publicznych, które mają na celu usprawnienie procedury „przenoszenia spraw z sal sądowych do stołów mediacyjnych”, na co patrzeć należy przychylnie, bo daje szansę na sprawniejsze rozwiązywanie konfliktów. Poniżej przedstawiamy dwie takie inicjatywy.

W Sądzie Rejonowym Katowice – Zachód dnia 11 maja 2015 r. podpisano akt założycielski Punktu Mediacyjnego „Kopalnia zgody”. Jest to wspólna inicjatywa sędziów i mediatorów. Wszyscy zainteresowani będą mogli korzystać z rad mediatorów bezpłatnie. Istotą projektu jest pomysł, by sędziowie prowadzący rozprawy sami decydowali czy mediacja w tym konkretnym przypadku będzie miała sens. Będą oni mogli wtedy zarządzić przerwę w rozprawie i skierować strony do punktu mediacyjnego. W punkcie tym dyżury będą pełnić mediatorzy związani z Ośrodkiem Mediacji Fundacji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.

W ostatnim okresie Rząd przyjął projekt przepisów zachęcających do mediacji. Zgodnie z projektowanymi zmianami w pozwie będzie musiała znaleźć się informacja czy strony podjęły próbę polubownego zakończenia sporu oraz wskazać przyczyny nie podjęcia takiej próby. Sąd będzie zobowiązany do zachęcania stron do skierowania sprawy do mediacji na każdym etapie postępowania oraz pouczania na temat opcji polubownych. Strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora, a jeżeli tego nie uczynią, to dopiero wtedy sąd będzie wyznaczał jego osobę. Proponowane zmiany wprowadzają okres do 6 miesięcy na mediacje, który może wydłużyć sąd na wniosek stron. Wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem ma zostać zwolniony od opłaty sądowej. Sąd będzie miał też możliwość obciążenia strony, która w sposób nieuzasadniony odmówiła mediacji częścią kosztów powstałych w wyniku nagannego jej zachowania.

Biorąc pod uwagę, iż w chwili obecnej mediacje w sprawach cywilnych funkcjonują w polskim porządku prawnym od 2005 r., a liczba ugód zawieranych w ich wyniku nie przekracza 0,2% w skali roku spośród spraw rozpatrywanych przez sądy – takie inicjatywy wydają się być jak najbardziej konieczne i potrzebne.

Uwagi do tekstu prosimy zgłaszać na adres poczty elektronicznej: adwokat-spelak@wp.pl