Wybór orzecznictwa Izby Cywilnej Sądu Najwyższego

w okresie I 2015 r. – III 2015 r.

/wyroki i postanowienia /

Wniesienie aportu do spółki osobowej przy zawiązywaniu (postanowienie SN z dnia 14.01.2015 r., sygn. II CSK 85/14, OSG z 2015 r., Nr 6, poz. 42)

W lakonicznym uzasadnieniu postanowienia z dnia 14.01.2015 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił ważną dla praktyki kwestię wnoszenia aportów w postaci własności nieruchomości (tudzież prawa użytkowania wieczystego) do spółek osobowych – }w przypadku spółek partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej, zważywszy, że dla tych spółek ustawodawca przewidział formę aktu notarialnego, postępowanie w przedmiocie przeniesienia własności nieruchomości na spółkę przebiega bez komplikacji. Stosując w tym zakresie, zgodnie z art. 2 KSH, przepisy art. 155-158 KC należy dojść do wniosku, że umowy takich spółek zawierające zobowiązanie do przeniesienia własności nieruchomości wywołują – zgodnie z art. 155 KC – także skutek rozporządzający. Przyjmując założenie, niewywołujące zastrzeżeń w literaturze oraz orzecznictwie, że rejestracja spółki nie jest warunkiem w rozumieniu art. 89 KC, lecz jest warunkiem prawnym, niezależnym od woli wspólników, wspomniane zobowiązanie nie narusza art. 157 § 2 KC i spółka w chwili rejestracji nabywa własność nieruchomości.~, zaś }w razie zawarcia umowy spółki jawnej w zwykłej formie pisemnej, w której wspólnik zobowiązał się do wniesienia tytułem wkładu własności nieruchomości, konieczne jest zawarcie – po zarejestrowaniu spółki – odrębnej umowy w formie aktu notarialnego, przenoszącej własność tej nieruchomości na rzecz spółki.~ (postanowienie SN z dnia 14.01.2015 r., sygn. II CSK 85/14, OSG z 2015 r., Nr 6, poz. 42).

Charakter roszczeń z tytułu strat poniesionych w celu odwrócenia grożących szkód, art. 438 k.c. (wyrok SN z dnia 14.01.2015 r., sygn. II CSK 248/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 3, www.sn.pl)

W innym wyroku z dnia 14.01.2015 r. Sąd Najwyższy szczegółowo wyjaśnił cechy charakterystyczne roszczenia z tytułu strat poniesionych w celu odwrócenia grożących szkód }Dokonując wyboru podstawy prawnej dochodzonych roszczeń w postaci art. 438 KC, należy zwrócić uwagę na pewne właściwości tej instytucji. Otóż po pierwsze, roszczenie to nie obejmuje utraconych korzyści (lucrum cessans), a jedynie rzeczywiste straty (damnum emergens). Po drugie, zakres roszczeń uzależniony jest nie tylko od wielkości odniesionej straty, ale również od wielkości korzyści uzyskanej przez podmiot, któremu groziła szkoda albo wspólne niebezpieczeństwo. Zachodzi wówczas potrzeba porównania obu tych wielkości i zmniejszenia odszkodowania do wartości niższej. Po trzecie, powyższe roszczenie zawsze ograniczone jest do wyrównania strat majątkowych. Po czwarte – co decyduje o istocie instytucji prawnej uregulowanej w art. 438 KC – w piśmiennictwie trafnie przyjmuje się, że wprowadzenie jej do Kodeksu cywilnego zostało podyktowane racjami słusznościowymi. Poniesienie zatem strat dla odwrócenia grożącej drugiemu szkody albo dla odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa powinno być celem poszkodowanego. Oznacza to, że gdy celem działań podjętych przez poszkodowanego lub osobę trzecią było w całości osiągnięcie zupełnie innego rezultatu, niż przewidziany w art. 438 KC, a korzyści odniesione przez innych stanowiły wyłącznie efekt przypadkowy, wcale nieobjęty zamiarem stosującego wspomniane działania, odszkodowanie w ogóle nie powinno być zasądzone.~ (WYROK SN Z DNIA 14.01.2015 R., SYGN. II CSK 248/14, BIUL. SN Z 2015 R. NR 3, WWW.SN.PL).

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej, art. 145 § 1 k.c. (wyrok SN z dnia 16.01.2015 r., sygn. III CSK 147/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl)

Ważna idea zaprezentowana została w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16.01.2015 r. w sprawie III CSK 147/14 (Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl): }Wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej nie jest odszkodowaniem, lecz jest świadczeniem ekwiwalentnym, pełniącym funkcję ceny i należy się za samo ustanowienie służebności. W razie powstania szkody fakt ten musi być uwzględniony przy określenie rodzaju i wysokości należnego wynagrodzenia, ale ciężar dowodu, zgodnie z art. 6 KC, spoczywa na właścicielu nieruchomości obciążonej, który powołuje się na powstanie uszczerbku majątkowego.~ Wydaje się, choć Sąd Najwyższy, nie ujął tego w takich kategoriach, że drodze w swoistej analogii roszczenia związane z ustanowieniem służebności drogi koniecznej, podlegają obostrzeniom, podobnym do tych, jakie statuuje art. 618 k.p.c. Jeśli bowiem przyjąć, że ewentualne odszkodowanie za obciążenie nieruchomości służebnością gruntową, powinno być wyrażone w ramach wynagrodzenia określanego po myśli art. 145 § 1 k.c., to istniałyby negatywne przesłanki dla późniejszego dochodzenia takiej pretensji w odrębnym postępowaniu. W każdym jednak razie myśl ta nie jest całkiem nowa, bowiem w postanowieniu SN z dnia 08.05.2000 r., sygn. V CKN 43/00 wyrażono zapatrywanie, które można streścić tezą: }Właścicielowi nieruchomości obciążonej przysługuje wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej chociażby nie ponosił z tego tytułu żadnej szkody. Jeśli jednak szkodę taką poniósł, to jest obowiązany wykazać jej wysokość (art. 6 KC).~ (OSNC z 2000 r., Nr 11, poz. 206).

Wynagrodzenie za dzieło dotknięte wadami istotnymi i nieistotnymi, art. 642 k.c. (wyrok SN z dnia 21.01.2015 r., sygn. III CSK 214/14, www.sn.pl)

Podzielić wypada pogląd zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku z dnia 21.01.2015 r. w sprawie IV CSK 214/14: }wymagalność wynagrodzenia za wykonanie dzieła obarczonego wadami zależy od istotności tych wad. Odmowa zapłaty wynagrodzenia jest uzasadniona w sytuacji, kiedy dzieło dotknięte jest wadą istotną, czyniącą je niezdatnym do zwykłego użytku lub sprzeciwiającą się wyraźnie umowie. Jeżeli natomiast dzieło ma wadę nieistotną, należy uznać, że jego oddanie powoduje, w myśl art. 642 § 1 KC, wymagalność wierzytelności przyjmującego zamówienie o wynagrodzenie. Zamawiający może jednak wtedy domagać się usunięcia wady w oznaczonym terminie lub obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku (art. 637 KC). Ta druga ewentualność wchodzi w grę, kiedy usunięcie wady staje się nieaktualne (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 1998 r., I CKN 520/97, OSNC 1998, nr 10, poz. 167, z dnia 14 lutego 2007 r., II CNP 70/06, , czy z dnia 18 stycznia 2012 r., II CSK 213/11). Jest przy tym rzeczą oczywistą, że o tym, czy wada jest istotna czy nie, decyduje zobiektywizowana ocena przydatności dzieła, a nie subiektywne odczucie którejkolwiek ze stron~ (www.sn.pl).

Na marginesie można zauważyć, iż autor skargi kasacyjnej zaprezentował ciekawy dylemat – czy wykonanie dzieła składającego się z kilku elementów można uznać za świadczenie podzielne? Sąd Najwyższy wskazał jednak, iż nie jest władny roztrząsać tego zagadnienia z przyczyn formalnych, tj. zagadnienie to wykraczało poza ustalenia sądu, stanowiące podstawę rozstrzygnięcia. Tytułem przypomnienia wskazać można, iż niejednolite pozostaje orzecznictwo Sądu Najwyższego w przedmiocie podzielności świadczenia z rodzajowo bliskiej umowie o dzieło – umowy o roboty budowlane. Raz bowiem pojawiają się argumenty za przyjęciem podzielności tego świadczenia (vide: wyrok SN z dnia 09.07.2009 r., sygn. III CSK 341/08, niepubl.), a to znowu Sąd Najwyższy kategorycznie odmawia temu świadczeniu waloru podzielności (vide: wyrok SN z dnia 16.05.2012 r., sygn. V CSK 260/12, OSNC – Zb. dodatkowy 2014 nr C, poz. 49, str. 69)

Dopuszczalność wypowiedzenia umowy najmu zawartej na czas oznaczony, art. 673 § 3 k.c. (wyrok SN z dnia 21.01.2015 r., sygn. IV CSK 208/14, www.sn.pl)

Zaskakującym jawi się judykat dotyczący możliwości terminowania umowy najmu zawartej na czas oznaczony: }Nie ma powodu, aby ograniczać wolę stron ponad to, co przewiduje art. 353[1] KC i przepis szczególny, jakim jest art. 673 § 3 KC w takim ułożeniu ich stosunku umownego, który jest dla nich korzystny i nie sprzeciwia się istocie terminowej umowy najmu. Zawarte w umowie zastrzeżenie możliwości dla strony wypowiedzenia umowy terminowej najmu przed nadejściem terminu stanowi wskazanie faktu, jakim jest przewidziana umownie data złożenia odpowiedniego oświadczenia przez uprawnionego, będąca wypadkiem, o którym stanowi art. 673 § 3 KC. Jeżeli ponadto uprawniony wykazuje rzeczywiste i budzące aprobatę przyczyny, z których powstaniem łączy skorzystanie z prawa do wypowiedzenia umowy najmu zawartej na czas oznaczony przed nadejściem tego terminu (budowa nowej siedziby, zbędność najmowanych lokali), z odpowiednim wyprzedzeniem, a więc z zadbaniem o interes wynajmującego, to nie ma powodu, aby odmawiać temu skuteczności na tle powołanego przepisu, a z kolei uznawać spełnienie jego przesłanek w razie ogólnego stwierdzenia w umowie, że jest to możliwe „z ważnych przyczyn”, ale i tak wiadomych dopiero przy wypowiadaniu umowy.~ (wyrok SN z 21.01.2015 r., sygn. IV CSK 208/14). Uprzednio pojawiały się wątpliwości czy wskazanie wypadków rozwiązania umowy po myśli art. 673 § 3 k.c. wymaga ich konkretnego określenia, czy też wystarczające będzie posłużenie się klauzulą generalną np. ważnych przyczyn. Tym razem jednak Sąd Najwyższy poszedł, by tak rzecz, znacznie dalej, wskazując, że oznaczenie terminu wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony może mieścić się w kategorii oznaczonych umownie wypadków wypowiedzenia umowy (zwłaszcza zaś zawartej pomiędzy przedsiębiorcami). Wydaje się, że orzeczenie to powinno doczekać się słusznej krytyki. Abstrahując od faktu, iż obrót prawny zdaje się na ogół respektować różnice pomiędzy umowami najmu zawieranymi na czas oznaczony i nieoznaczony zwłaszcza zaś co do możliwości ich zakończenia, wskazać potrzeba, że tak znaczne odejście od wykładni językowej art. 673 § 3 k.c., poparte argumentami odnoszącymi się raczej do zasad słuszności, wprowadza niepotrzebną niepewność w obrocie prawnym. Skoro strony zawierają umowę na czas oznaczony, który zasadniczo oznaczyć potrafią, a nie potrafią jednoczenie oznaczyć wypadków, kiedy umowa powinna zostać rozwiązana, to dopuszczenie zastąpienia oznaczenia „wypadku” – terminem, zdaje się przeczyć istocie stosunku zobowiązaniowego, co staje na przeszkodzie dopuszczeniu takiej wykładni w ramach swobody kształtowania treści umów. Nieuzasadnionym może jawić się również argument, iż gdyby ustalone w toku postępowania sądowego zostało, że bez takich klauzul do zawarcia umowy by nie doszło, to całą umowę należało będzie uznać za nieważną. Zawarcie umowy na czas oznaczony gwarantować ma co do zasady trwałość stosunku najmu i taki cel umowy należy mieć na uwadze dokonując oceny jej postanowień w szczególności, a wykładni art. 673 § 3 k.c. w ogólności, zaś pominięcie tego celu może prowadzić do dysproporcji w pozycji stron stosunku zobowiązaniowego, który nie daje się pogodzić z regułami, których respektowania obrót prawny domaga się.

Przedmiot zarzutów procesowych skargi kasacyjnej. Skorzystanie z prawa do obrony poprzez wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (wyrok SN z dnia 22.01.2015 r., sygn. III CSK 153/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 3, www.sn.pl)

Wyroku z dnia 22.01.2015 r. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż }przedmiotem zaskarżenia skargą kasacyjną jest orzeczenie sądu drugiej instancji, wobec czego zarzuty procesowe muszą dotyczyć uchybień procesowych tego sądu. Możliwość powoływania w ramach tych zarzutów naruszeń przepisów postępowania przed sądem pierwszej instancji uwarunkowana jest ich powiązaniem ze wskazaniem naruszenia odpowiedniego przepisu postępowania odwoławczego (np. art. 378 § 1 lub art. 382 KPC), z wyjątkiem sytuacji, w której przepis postępowania przed sądem pierwszej instancji miałby być odpowiednio stosowany w drugiej instancji (art. 391 § 1 KPC), gdyż wtedy chodziłoby o naruszenie przepisu postępowania, który przy załatwianiu sprawy stosował sąd drugiej instancji.~ (Biul. SN z 2015 r. Nr 3, www.sn.pl).

W uzasadnieniu analizie poddano również zakres stosowania przepisów o postępowaniu odrębnym – postępowaniu nakazowym i wskazano, iż }w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty sąd powinien – wydając w tym zakresie odpowiednie postanowienie – rozpoznawać dalej sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu nakazowym (art. 13 § 1 zd. 1 i 2 KPC; por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2007 r., III CZP 11/07, OSNC 2008, nr 2, poz. 23). To pominięcie wywołuje skutki od chwili wydania wspomnianego postanowienia, jednak nie obejmuje tych przepisów postępowania nakazowego, których stosowanie wynika z wcześniejszego wydania nakazu zapłaty i wniesienia zarzutów (art. 492, 4921,art. 493 § 1 i 2, 494, 495 § 1, 496, 497 KPC). Zaniechanie przez sąd rozpoznania sprawy z pominięciem przepisów postępowania nakazowego może skutkować uchybieniami procesowymi wynikającymi z zastosowania tych przepisów albo niezastosowania przepisów innego właściwego postępowania odrębnego bądź przepisów ogólnych o procesie.~, a także że }w sytuacji, w której sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym bez wniosku powoda, tj. z naruszeniem art. 4841 § 2 KPC, a pozwany wniósł potem zarzuty od tego nakazu, nie ma mowy o pozbawieniu go możności obrony jego praw. Pozwany uzyskał tę możność właśnie przez wniesienie zarzutów, w których mógł podnosić i podnosił zarzuty co do naruszeń prawa procesowego oraz przeciwko żądaniu pozwu (por. też wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 2009 r., II CSK 153/09).~

Dopuszczalność zawarcia pactum de non cedento odnośnie do wierzytelności z czynu nieuczciwej konkurencji (wyrok SN z dnia 22.01.2015 r., sygn. I CSK 694/13, MoP z 2015 r., Nr 3, str. 116)

W innym wyroku z dnia 22.01.2015 r., sygn. I CSK 694/13, Sąd Najwyższy słusznie zwrócił uwagę, iż }Nie można zakazać dostawcy dokonania, bez zgody sieci handlowej, cesji wierzytelności wynikającej z niedozwolonych opłat półkowych.~ (MoP z 2015 r., Nr 3, str. 116). Uzasadnienie powyższego jest ogromnie eleganckie w swej zwięzłości: }Niewątpliwie roszczenie dochodzone w sprawie niniejszej powstało w następstwie zdarzenia związanego z realizacją umowy o współpracą handlową. Źródłem tego roszczenia jest jednak czyn nieuczciwej konkurencji przewidziany w art. 15 ust. 1 pkt ZNKU, a nie wzmiankowana umowa; ma ono byt samodzielny i może być dochodzone niezależnie od roszczeń wynikających z umowy (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 58/09, OSNC 2000, nr 3, poz. 37 oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 120/09, i z dnia 24 października 2012 r., III CSK 35/12). Wierzytelność obejmująca przedmiotowe roszczenie może być zatem przeniesiona na osobę trzecią w drodze umowy przelewu, gdyż nie sprzeciwia się to ani ustawie, ani właściwości zobowiązania (art. 509 § 1 KC). (…) Należy przy tym wykluczyć, że wolą stron nawiązujących tę współpracę było uregulowanie – w jej ramach – zachowań noszących znamiona czynu nieuczciwej konkurencji.~.

Doręczanie pism procesowych przez profesjonalnego zastępcę procesowego dwóm pełnomocnikom procesowym – fachowemu i niefachowemu (wyrok SN z dnia 22.01.2015 r., sygn. III CSK 122/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl)

Pewne praktyczne dla zawodowych pełnomocników procesowych ma uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22.01.2015 r. w sprawie III CSK 122/14, którego obszerne fragmenty warto w tym miejscu przywołać in extenso: }w art. 132 § 1 KPC przewidziano odstępstwo od zasady oficjalności doręczeń na rzecz doręczeń autonomicznych, zwanych także – ze względu na pominięcie udziału sądu – doręczeniami bezpośrednimi. (…) Z zakresu pism procesowych objętych przewidzianymi w art. 132 § 1 KPC doręczeniami bezpośrednimi zostały wyłączone pisma enumeratywnie wymienione w art. 132 § 11 KPC, co uzasadniane jest charakterem i znaczeniem tych pism oraz spoczywającymi na sądzie (przewodniczącym) obowiązkami kontrolnymi koncentrującymi się wokół ich prawidłowości i zupełności pod względem formalnym i fiskalnym (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 17 lipca 2014 r., III CZP 47/14, Biul. SN 2014, nr 7, s. 9). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd (por. uzasadnienie uchwały z 27 października 2005 r., III CZP 65/05, OSNC 2006, nr 3, poz. 50), zgodnie z którym bezpośredniemu (autonomicznemu) doręczeniu w toku sprawy podlegają inne, niż wymienione w art. 132 § 11 KPC, pisma procesowe mające znaczenie dla strony przeciwnej z uwagi na to, że przykładowo umożliwiają stronie podjęcie obrony, dotyczą gromadzenia materiału procesowego (np. wnioski dowodowe, pisma przygotowawcze) lub wpływają na tok postępowania (np. wnioski o odroczenie rozprawy, o zawieszenie lub podjęcie postępowania). Ten obowiązek nie dotyczy natomiast pism składanych wyłącznie w interesie wnoszącego oraz takich pism, których treść i cel w żaden sposób nie mogą wpłynąć na sytuację procesową innych uczestników postępowania (…) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2012 r., V CSK 466/11) (…) W piśmiennictwie podkreślono, że wprowadzenie doręczeń autonomicznych jest wyrazem zaufania do rzetelności i fachowości osób uprawnionych do ich dokonywania, a nie – piętrzenia kolejnych wymagań formalnych, mających na celu „złapanie” profesjonalnego pełnomocnika na uchybieniu przewidzianym wymaganiom. Ustawodawca uznał, że profesjonalni pełnomocnicy sprostają nałożonej art. 132 § 1 KPC powinności, co ma istotne znaczenie z punktu widzenia dotkliwej dla strony sankcji niedopełnienia tego obowiązku w postaci zwrotu pisma procesowego powodującego, że pismo to nie wywołuje żadnych skutków, które ustawa wiąże z jego wniesieniem do sądu. Z treści art. 132 § 1 KPC wynika obowiązek wymienionego w nim pełnomocnika zawodowego doręczenia odpisu pisma procesowego tylko takiemu samemu pełnomocnikowi zawodowemu drugiej strony. Treść przepisu nie pozwala więc na przyjęcie, że nakłada on na pełnomocnika zawodowego jednej strony obowiązek bezpośredniego doręczenia pisma drugiej stronie, która nie jest reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub radcę Prokuratorii Generalnej Skarb Państwa, a więc działa w procesie samodzielnie lub udzieliła pełnomocnictwa osobie nie należącej do grona wymienionych wyżej pełnomocników zawodowych. W takiej sytuacji bowiem pełnomocnik ma obowiązek złożyć pismo procesowe z jego odpisem w sądzie (art. 128 § 1 KPC) celem dokonania doręczenia odpisu pisma przez sąd w trybie art. 131 § 1 KPC. (…) Art. 132 § 1 KPC nie daje podstawy normatywnej do nakładania na pełnomocnika zawodowego strony wnoszącej pismo procesowe powinności dokonania wyboru, któremu z kilku pełnomocników przeciwnika procesowego ma doręczyć odpis pisma w sytuacji, gdy strona przeciwna jest reprezentowana zarówno przez pełnomocnika fachowego, jak i innego pełnomocnika procesowego, a wniesienia pisma jest pierwszą czynnością procesową dokonywaną po ustanowieniu przez przeciwnika procesowego kilku pełnomocników, w tym zawodowego i niezawodowego.~ (Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl).

Bezprawność, art. 415 k.c. (wyrok SN z dnia 23.01.2015 r., sygn. V CSK 189/14, www.sn.pl)

W związku z rozpoznawaniem sprawy, której problematyka nie jest już ani aktualna de lege lata, ani szczególnie frapująca, Sąd Najwyższy wypowiedział jedno warte odnotowania zdanie dotyczące pojęcia bezprawności: }pojęcie bezprawności należy rozumieć szeroko jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który należy rozumieć nie tylko ustawodawstwo, ale również obowiązujące w społeczeństwie zasady współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r., V CSK 287/09, OSP 2012, nr 10, poz. 95, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2003 r., III CK 34/02, OSP 2005 nr 4, poz. 54).~ (wyrok SN z dnia 23.01.2015 r., sygn. V CSK 189/14)

akcja promocyjna i jej regulamin jako przyrzeczenie publiczne, art. 919 k.c. (wyrok SN z dnia 28.01.2015 r., sygn. I CSK 40/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl)

Warto choćby wspomnieć o analizie prawnej akcji promocyjnej sprzedaży biletów do kina, jakiej dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.01.2015 r.: }Jeżeli organizator akcji sprzedaży promocyjnej przyrzeka publicznie, że uczestnik akcji, który zawrze określoną umowę kupna sprzedaży z osobą trzecią, otrzyma upust czy inną promocję cenową, to jest to przyrzeczenie publiczne, określone w art. 919 i nast. KC, a regulamin takiej promocji opracowany przez jej organizatora nie jest wzorcem umowy, w rozumieniu art. 384 i nast. KC i nie podlega ograniczeniom przewidzianym w tych przepisach. W przypadku przyrzeczenia publicznego nie mamy bowiem do czynienia z umową zawieraną między przyrzekającym a uczestnikiem, a z jednostronną czynnością prawną przyrzekającego. A zatem akceptacja regulaminu przez uczestnika nie prowadzi do zawarcia jakiejkolwiek umowy między nim a organizatorem akcji promocyjnej. ~ (wyrok SN z dnia 28.01.2015 r., sygn. I CSK 40/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl). Sąd Najwyższy zasadniczo skoncentrował się na różnicach pomiędzy wzorcem umowy i regulaminem akcji promocyjnej i stwierdził wręcz, że przyrzeczeniem publicznym można uznać podany do publicznej wiadomości regulamin akcji promocyjnej.

Przedawnienie roszczeń o zwrot korzyści uzyskanych w związku z prowadzeniem zarządu nieruchomością bez zlecenia (wyrok SN z dnia 30.01.2015 r., sygn. III CSK 164/14, www.sn.pl)

}Roszczenie o wydanie korzyści uzyskiwanych w związku z zarządem nieruchomością przedawniało się w odniesieniu do każdej z tych korzyści po upływie dziesięciu lat (art. 118 KC), licząc od chwili następującej niezwłocznie po ich uzyskiwaniu.~, stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30.01.2015 r., sygn. III CSK 164/14. Jakkolwiek uzasadnienie zdaje się zastrzegać, iż reguła ta wydaje się najwłaściwsza w stanie faktycznym sprawy o zwrot kwot uzyskanych w ramach zarządu nieruchomością bez zlecenia (pożytków pomniejszonych o koszta zarządu), to jednak należy zaaprobować cytowaną wyżej tezę, bowiem nie ma powodów, by nie traktować każdej z korzyści jako odrębnego bytu prawnego.

Cytowana formuła wprowadza jednak niestety pewien zamęt odnośnie do określenia samego terminu wymagalności. Tytułem przypomnienia warto wskazać zatem, iż „terminem spełnienia świadczenia, rozumianym jako ostatni dzień, w którym dłużnik powinien najpóźniej spełnić świadczenie, jest dzień poprzedzający dzień wymagalności świadczenia” (tak słusznie: M.Lemkowski – Glosa do wyroku SN z dnia 24.04.2003 r., sygn. I CKN 316/01, OSP z 2005 r., Nr 7-8, poz. 94, str. 407-408; cyt. za A.Stępień-Sporek, F.Sporek – Przedawnienie i terminy zawite, Warszawa 2009, str. 69).

Sposoby realizacji orzeczenia pauliańskiego (postanowienie SN z dnia 04.02.2015 r., sygn. IV CSK 170/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl)

}Prawomocny wyrok uwzględniający powództwo wierzyciela przeciwko osobie trzeciej na podstawie art. 527 KC nie stanowi podstawy wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. 2013 r. poz. 707 ze zm.), obciążającej nieruchomość osoby trzeciej nabytą w wyniku czynności uznanej następnie za bezskuteczną. ~ (postanowienie SN z dnia 04.02.2015 r., sygn. IV CSK 170/14, Biul. SN 2015 r. Nr 4, www.sn.pl) Sąd Najwyższy przypomniał również, że „wskazane w art. 532 KC uprawnienie, któremu odpowiada obowiązek pozwanej osoby trzeciej, realizuje się poprzez wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi osobistemu i skierowanie jej do składnika majątkowego należącego do pozwanej osoby trzeciej, który wyszedł z majątku dłużnika osobistego powoda lub do niego nie wszedł wskutek zakwestionowanej skargą pauliańską krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej. „Dochodzenie zaspokojenia” oznacza więc możliwość egzekwowania wierzytelności z tego przedmiotu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2010 roku, IV CSK 57/10), a nie możliwość obciążenia hipoteką przymusową nieruchomości, której właścicielem jest osoba trzecia. Hipoteka przymusowa nie jest bowiem szczególnym rodzajem ani sposobem egzekucji, lecz środkiem zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności pieniężnej ułatwiającej wierzycielowi jej wyegzekwowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r., V CSK 347/12). Postępowanie o wpis hipoteki przymusowej nie jest postępowaniem egzekucyjnym, a sąd wieczystoksięgowy nie działa jako organ egzekucyjny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 17/13, OSNC 2014, nr 5, poz. 50).

Naruszenie dóbr osobistych poprzez zaniedbanie usunięcia z baz danych dotyczących wiarygodności płatniczej zapisów o niespłaconym zadłużeniu (wyrok SN z dnia 11.02.2015 r., sygn. I CSK 868/14, www.sn.pl)

W sprawie o roszczenia z art. 24 k.c. za zaniedbanie przez pozwany bank niezwłocznego podjęcia czynności prowadzących do usunięcia z baz danych dotyczących wiarygodności płatniczej (o których mowa w ustawie z 09.04.2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych) zapisów o niespłaconym niewielkim zadłużeniu powoda, co uniemożliwiło powodowi zawarcie umowy kredytu z innym bankiem, rozpatrywanej pod sygn. I CSK 868/14.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 11.02.2015 r. Sąd Najwyższy podzielił stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, iż dane o wiarygodności płatniczej }stanowią jednocześnie dane osobowe w rozumieniu art. 6 ust. 1 (…) OchrDanychU, jako informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Artykuł 26 ust. 1 OchrDanychU nakazuje administratorowi danych (…) przetwarzanie danych zgodnie z prawem, z zachowaniem ich merytorycznej poprawności i adekwatnie do celów, w jakich są przetwarzane, a art. 32 ust. 1 pkt 6 tej ustawy zobowiązuje go do zachowania szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą~. Naruszenie tych obowiązków może prowadzić do naruszenia dóbr osobistych, jakkolwiek ocena, czy do takiego naruszenia doszło dokonywana powinna być in concreto. W rozpatrywanej sprawie Sąd uznał, że }z uwagi na powszechność korzystania w codziennym życiu z różnorodnych usług kredytowych, ograniczenie dostępu do tych usług w wyniku wytworzenia obrazu powoda jako niewiarygodnego klienta, naruszało jego godność, narażając go na traktowanie przez banki jako osoby o wątpliwej wiarygodności i niezrozumiałe dla niego odmowy udzielenia kredytu.~

Przesłanki zwrotu bonifikaty udzielonej na zakup nieruchomości, art. 68 ust. 2 i 2a u.g.n. (wyrok SN z dnia 12.02.2015 r., sygn. IV CSK 265/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl)

W wyroku z dnia 12.02.2015 r. w sprawie IV CSK 265/14 Sąd Najwyższy dokonał wykładni przepisów dotyczących obowiązku zwrotu bonifikaty uzyskanej na nabycie nieruchomości (art. 68 ust. 2 i 2a u.g.n.). W szczególności dwie uwagi poczynione w uzasadnieniu tego orzeczenia warte są odnotowania: }Wykładnia językowa art. 68 ust. 2a pkt 5 GospNierU prowadzi do wniosku, że warunkiem zastosowania tego przepisu, a tym samym wyłączenia obowiązku zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jest nabycie innego lokalu mieszkalnego albo nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystanej na cele mieszkaniowe, które nastąpiło po zbyciu lokalu objętego bonifikatą, i wydatkowanie – na nabycie tego innego lokalu albo innej nieruchomości o określonym przeznaczeniu – środków uzyskanych ze sprzedaży. Przepis ten znajduje co do zasady zastosowanie także w sytuacji, gdy środki finansowe ze sprzedaży lokalu nabytego uprzednio z bonifikatą zostaną następnie przeznaczone na zakup udziału w nieruchomości w celu zapewnienia zbywcy lokalu możliwości zaspokojenia w tej nieruchomości potrzeb mieszkaniowych, którą utracił w wyniku sprzedaży dotychczas posiadanego lokalu mieszkalnego nabytego uprzednio od gminy z bonifikatą.~ Dalej SN przedstawił w jaki sposób rozumieć należy zapewnienie poprzez sprzedaż nieruchomości objętej dobrodziejstwem bonifikaty potrzeb mieszkaniowych: }Dla oceny, czy powstał obowiązek zwrotu bonifikaty ważna jest zarówno kolejność następujących po sobie czynności prawnych (najpierw sprzedaż lokalu kupionego z bonifikatą, a następnie dopiero zakup innego lokalu, innej nieruchomości lub udziału w innej nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystywanej na cele mieszkaniowe), jak i cel zakupu udziału w nieruchomości nakierowany na umożliwienie zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych zbywcy w tej nieruchomości, których w innym przypadku nie mógłby realizować, skoro zbył dotychczas zajmowany lokal mieszkalny, a innego mieszkania nie posiada.~ (Biul. SN z 2015 r. Nr 4, www.sn.pl)

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. (wyrok SN z dnia 19.03.2015 r., sygn. IV CSK 362/14, Biul. SN z 2015 r. Nr 5, www.sn.pl)

W wyroku z dnia 19.03.2015 r., w sprawie IV CSK 362/14, Sąd Najwyższy na marginesie rozważań dotyczących umowy kredytu denominowanego do waluty innej niż waluta polska (art. 69 ust. 2 pkt 4a PrBank), przypomniał jak należy wykładać użyte w treści art. 189 k.p.c. pojęcie interesu prawnego – }jest to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku. Interes prawny istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej w jakiej znajduje się powód (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13). (…) nie występuje on wówczas gdy uzasadnione jest posłużenie się dalej idącym (intensywniejszym) środkiem ochrony prawnej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 marca 2013 r., IV CSK 469/12, i z dnia 16 lutego 2011 r., I CSK 305/10)~ (Biul. SN z 2015 r., Nr 5, www.sn.pl).

Przygotował: adw. Artur Szczepaniak