W dniu 15 sierpnia 2015 roku weszła w życie ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która wprowadziła szereg istotnych zmian do nowelizowanej ustawy. Celem uzupełnienia omówienia najważniejszych zmian Ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które przedstawiła w dniu 3 września 2015 roku adw. Agnieszka Wagemann – Smolańska, poniżej zamieszczono kilka innych uwag dotyczących nowelizacji.

  1. Ustawodawca postanowił zwiększyć zakres orzekania reformatoryjnego przez NSA. Obecnie art. 188 PPSA przewiduje, że NSA może zmienić wyrok, gdy uzna, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona. Wcześniej, wyrok reformatoryjny był możliwy tylko gdy nie wystąpiły naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodziły jedynie naruszenia prawa materialnego. Ta zmiana wprowadza do PPSA zasadę reformatoryjnego orzekania w postępowaniu kasacyjnym, co niewątpliwie wpłynie na szybkość postępowania sądowoadministracyjnego.
  2. Nowelizacja wprowadza do PPSA zupełnie nowy art. 145a PPSA, na podstawie którego WSA może zobowiązać organ do wydania w określonym terminie decyzji czy postanowienia, wskazując sposób załatwienia sprawy lub jej rozstrzygnięcie, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy. Zatem sądy administracyjne otrzymały prawo merytorycznego orzekania w sprawie. Takie rozwiązanie niewątpliwie sprzyja ekonomice procesowej.
  3. Do PPSA wprowadzono także uprawnienia samokontrolne WSA przy skargach kasacyjnych – art. 179a PPSA. Przepis ten zakłada, że jeśli WSA, przed przekazaniem skargi kasacyjnej do NSA, stwierdzi, że w sprawie zachodzi nieważność postępowania albo podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione, uchyli zaskarżony wyrok czy postanowienie. Od takiego orzeczenia przysługuje skarga kasacyjna, na zasadach ogólnych.
  4. W przypadku skarg na pisemną interpretację podatkową, WSA jest aktualnie związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Zatem wprowadzono wyjątek od ogólnej zasady związania WSA wyłącznie granicami skargi przy braku związania zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA). 
  5. Słusznie, art. 25 § 1 PPSA zawierający definicję zdolności sądowej, rozszerzył tę definicję przez dodanie organu administracji publicznej jako podmiotu mającego zdolność sądową.
  6. Zgodnie z ogólną tendencją w postępowaniach sądowych, rozszerzone zostały także uprawnienia referendarzy sądowych:
  7. Ustanowienie kuratora dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego czy dla strony niemającej organu powołanego do jej reprezentowania (art. 30 § 2), dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane (art. 79 § 4),
  8. Wezwanie do uzupełnienia lub poprawienia pisma, jeżeli pismo strony nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych (art. 49 § 4),
  9. Wydanie postanowień stwierdzających prawomocność orzeczeń WSA (art. 169 § 2),
  10. Wezwanie strony do uiszczenia opłaty kancelaryjnej za odpis wyroku z uzasadnieniem (art. 234 § 4),
  11. Czynności w zakresie przyznania prawa pomocy (art. 258 § 1),
  12. Dodany § 2 w art. 181 PPSA doprecyzowuje, iż w przypadku złożenia skargi kasacyjnej od postanowienia, NSA wydaje postanowienia, a w przypadku skargi kasacyjnej od wyroku – wydawany będzie wyrok. Już 29 października 2007 roku NSA w uchwale siedmiu sędziów (II FPS 1/07) rozstrzygnął tę kwestię. Jednakże dopiero opisywana nowelizacja uregulowała to wyraźnie w ustawie.
  13. Kolejnym znowelizowanym artykułem jest art. 152 PPSA. Dotychczas treść tego artykułu budziła wątpliwości co do tego, czy rozstrzygnięcie o wykonalności uchylonego aktu lub czynności stanowi obligatoryjny element każdego wyroku uwzględniającego skargę. Obecnie, wprowadzono jako ustawową zasadę „zawieszenia” skutków uchylonego aktu lub czynności do dnia uprawomocnienia się wyroku. Sąd jednak może, kierując się okolicznościami sprawy, w wyroku rozstrzygnąć o tym, że akt lub czynność wywołują skutki prawne. Zasada ta nie dotyczy aktów prawa miejscowego.
  14. W orzecznictwie i doktrynie panowały dotychczas wątpliwości co do charakteru 14-dniowego terminu z art. 52 § 3 PPSA, w którym strona jest zobowiązana uprzednio wezwać organ do usunięcia naruszenia prawa, aby móc skutecznie wnieść skargę na akt lub czynność, w odniesieniu do których ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia. NSA w wyroku 7 Sędziów z dnia 14 marca 2011 roku (I FPS 5/10), wskazał na procesowy charakter tego terminu. Wprowadzona zmiana zakłada, że jedynie sąd jest właściwy do oceny czy istnieją przesłanki do przywrócenia tego terminu. Sąd jednak nie będzie wydawał w tej kwestii odrębnego rozstrzygnięcia, a po prostu – uznawszy, że uchybienie terminu nastąpiło bez winy skarżącego – rozpozna merytorycznie skargę. Zatem nowelizacja wprowadziła możliwość rozpoznania przez sąd skargi pomimo uchybienia 14- dniowego terminu do wezwania organu administracyjnego do usunięcia naruszenia prawa.

Opisane powyżej zmiany mają na celu przede wszystkim usprawnienie i przyspieszenie postępowania administracyjnego. Niektóre zaś wprowadzają po prostu normatywne wyraźne uregulowania kwestii, które zostały już utrwalone w dotychczasowym orzecznictwie.

Przygotowała: adwokat Anna Zagierska