W dniu 1 czerwca 2017 r. weszła w życie obszerna nowelizacja KPA (Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw), która w zamierzeniu projektodawcy ma przyspieszyć postępowanie oraz zapewnić więcej „partnerstwa” między administracją a obywatelami.

Najważniejsze zmiany z punktu widzenia stron postępowania oraz ich pełnomocników to:

  • wprowadzenie (w art. 7a KPA) zasady rozstrzygania na korzyść strony wątpliwości co do treści normy prawnej w przypadkach, gdy przedmiotem postępowania jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia; zasada ta jednak obowiązuje w dość ograniczonym zakresie – KPA przewiduje bowiem od niej liczne wyjątki: nie obowiązuje ona w przypadku gdy sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ, a ponadto nie stosuje się jej, jeżeli wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwa, obronności lub porządku publicznego; nie stosuje się jej ponadto w sprawach osobowych funkcjonariuszy i żołnierzy zawodowych; podobna regulacja została przewidziana w art. 81a KPA w zakresie wątpliwości co do stanu faktycznego,
  • rozszerzenie zasady pogłębiania zaufania uczestników postępowania do władzy państwowej (art. 8 KPA) o nakaz kierowania się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania;
  • wprowadzenie (art. 8 § 2 KPA) zakazu odstępowania przez organ administracji bez uzasadnionej przyczyny od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym,
  • wprowadzenie obowiązku – w sprawach, których charakter na to pozwala – dążenia przez organy administracji do polubownego rozstrzygania kwestii spornych, w szczególności przez skłanianie stron o spornych interesach do zawarcia ugody i podejmowania czynności umożliwiających przeprowadzenie mediacji (art. 13 KPA),
  • wprowadzenie możliwości przewidywania wyjątków od zasady dwuinstancyjnego postępowania administracyjnego (art. 15 KPA); z przepisem tym w nowym brzmieniu wiąże się również wprowadzona omawianą ustawą nowelizacja art. 52 § 3 PPSA; zgodnie z tym przepisem w nowym brzmieniu, jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy (a więc w sprawach, w których z braku organu nadrzędnego nie ma możliwości wniesienia odwołania), strona może wnieść skargę do sądu administracyjnego na tę decyzję bez skorzystania z tego prawa; w praktyce oznacza to możliwość wnoszenia skargi bezpośrednio do sądu administracyjnego od niektórych decyzji organu pierwszej instancji (takich jak np. indywidualne interpretacje podatkowe);
  • wprowadzenie postępowania uproszczonego, w którym załatwienie sprawy miałoby nastąpić niezwłocznie, jednak nie dłużej niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia tego postępowania (nowelizacja przewiduje jednak wyjątki od obowiązku zachowania tych terminów);
  • wprowadzenie instytucji ponaglenia (art. 37 KPA) w miejsce dotychczasowego zażalenia na przewlekłe prowadzenie postępowania lub wezwania do usunięcia naruszenia prawa związanego z przewlekłym prowadzeniem postępowania; ponaglenie przewidziane jest jako środek zwalczania bezczynności (rozumianej jako niezałatwienie sprawy w terminie) lub przewlekłości (rozumianej jako prowadzenie postępowania dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy); ponaglenie wnoszone jest do organu wyższego stopnia, za pośrednictwem organu, którego dotyczy ponaglenie, a w braku takiego organu – do organu, którego ponaglenie dotyczy; ponaglenie winno być rozpatrzone przez organ wyższego stopnia w terminie 7 dni poprzez wydanie postanowienia, w którym organ ten:
  1. wskazuje czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, stwierdzając jednocześnie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
  2. w przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości:
  3. zobowiązuje organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając termin do jej załatwienia, jeżeli postępowanie jest niezakończone,
  4. zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości;
  • poszerzenie katalogu przypadków podlegania pracownika organu administracji odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo odpowiedzialności majątkowej (na podstawie Ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa) o prowadzenie postępowania „dłużej niż to było niezbędne do załatwienia sprawy” (art. 38 KPA),
  • wprowadzenie możliwości publicznego obwieszczania o decyzjach i innych czynnościach organów, w tym poprzez zamieszczanie pisma w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej organu – jako równoważny doręczeniu sposób informowania stron o przebiegu postępowania – w sprawach, w których uczestniczy ponad 20 stron (art. 49a i 49b KPA),
  • poszerzenie zasad obliczania terminów o terminy roczne (art. 57 § 3 a KPA, zgodnie z którym terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było – w dniu poprzedzającym bezpośrednio ten dzień);
  • zrównanie sobót z dniami wolnymi od pracy przy obliczaniu terminów;
  • poszerzenie kręgu podmiotów władnych do poświadczania zgodności odpisu z oryginałem o upoważnionego pracownika organu prowadzącego postępowanie (art. 76a);
  • wprowadzenie obowiązku wskazania przez organ – wraz z informacją o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów – przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania tej informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony; w takim przypadku strona może – w terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów – przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania tych przesłanek (art. 79a KPA),
  • dodano cały rozdział (5a) dotyczący (dobrowolnej) mediacji,
  • dodano cały rozdział (8a) poświęcony „milczącemu załatwieniu sprawy”, jako specjalnemu trybowi jej rozstrzygnięcia w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych; zgodnie z art. 122a § 2 KPA, sprawę uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie strony, jeżeli w terminie miesiąca od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi administracji publicznej albo innym terminie określonym w przepisie szczególnym organ ten nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie (milczące zakończenie postępowania) albo nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji (milcząca zgoda),
  • dodano cały rozdział (14) poświęcony postępowaniu uproszczonemu, które stosowane będzie, gdy tryb taki dla danej sprawy przewidziany zostanie w przepisie szczególnym;
  • dodano cały dział (IVa) poświęcony administracyjnym karom pieniężnym, w tym ogólnym zasadom ich nakładania i wymierzania, które znajdą zastosowanie, w zakresie, w jakim przepisy szczególne dotyczące kar administracyjnych nie stanowią inaczej; przepisy KPA nie znajdą jednak zastosowania do nakładania i wymierzania przez organy administracji kar na podstawie przepisów postępowania w sprawach o wykroczenia, odpowiedzialności dyscyplinarnej, porządkowej lub z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych,
  • wprowadzono instytucję zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania; oświadczenie o zrzeczeniu się odwołania strona może złożyć wobec organu administracji w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania; z dniem doręczenia organowi takiego oświadczenia przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja staje się ostateczna i prawomocna (art. 127a KPA), co w sprawach bezspornych umożliwi szybsze wykonanie decyzji.

Dostęp do aktu ogłoszonego: http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/935/1.

Przebieg procesu legislacyjnego oraz uzasadnienie projektu ustawy dostępne pod adresem: http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1183

Opracowała: adw. Rita Wilk-Formanowicz

Kategoria: Co nowego w prawie