Trwają prace legislacyjne związane z przygotowanym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projektem ustawy nowelizującej szereg ustaw (m.in. KPC, Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Ordynacji podatkowej, Kodeksu karnego wykonawczego, Ustawy o ubezpieczeniach społecznych, Kodeksu pracy i Ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy), która w założeniu projektodawcy ma przyczynić się do poprawy skuteczności egzekucji alimentów.
Jak wskazuje się w uzasadnieniu projektu, nowelizacja skupia się przede wszystkim na:
- rozszerzeniu składników, z których możliwa będzie egzekucja alimentów,
- stworzeniu rozwiązań służących poprawie przepływu pomiędzy niektórymi instytucjami a komornikami sądowymi informacji dotyczących dłużników alimentacyjnych, w tym informacji o podjęciu przez nich zatrudnienia (poprzez ułatwienie elektronicznej wymiany informacji),
- aktywizacji zawodowej dłużników alimentacyjnych,
- wzmocnieniu sankcji za nielegalne zatrudnianie pracowników będących dłużnikami alimentacyjnymi.
W aktualnym stanie prawnym sumy przeznaczone na pokrycie wydatków lub wyjazdów służbowych nie podlegają egzekucji. Nowelizacja przewiduje zmianę przepisów KPC i ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w tym zakresie poprzez objęcie zwolnieniem od egzekucji (w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych) jedynie 50 % kwot wypłacanych tytułem diet.
Sprawniejszemu uzyskiwaniu informacji przez komorników sądowych o dochodach dłużników alimentacyjnych ma służyć przede wszystkim – przewidywana w KPC – zmiana „drogi” uzyskiwania informacji o zatrudnieniu i wysokości dochodów dłużników alimentacyjnych z „tradycyjnej” (papierowej) na elektroniczną (dotyczy to głównie informacji od organów emerytalno-rentowych i organów podatkowych). Przewidziane jest wprowadzenie do Ordynacji podatkowej i Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązku niezwłocznego informowania komorników przez organy podatkowe i ZUS o każdej zmianie rachunku bankowego posiadanego przez podatnika będącego dłużnikiem alimentacyjnym lub zaistniałych w aktach spraw podatkowych lub kontach ubezpieczeniowych każdych zmian mających wpływ na egzekucję zobowiązań alimentacyjnych (jednocześnie projekt nie precyzuje katalogu potencjalnych „zmian w aktach spraw” podatkowych, które miałyby – jako mające wpływ na egzekucję zobowiązań alimentacyjnych – być przekazywane komornikom przez organy podatkowe; dokładny katalog przewidziany jest natomiast w zakresie informacji przekazywanych przez ZUS).
Aktywizacji zawodowej dłużników alimentacyjnych mają, wedle projektu, służyć roboty publiczne. W tym celu planowane jest wprowadzenie do Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy regulacji, zgodnie z którą organizator robót publicznych zobowiązany byłby zatrudniać w pierwszej kolejności dłużników alimentacyjnych.
Nowelizacja przewiduje nałożenie na Państwową Inspekcję Pracy obowiązku zawiadamiania właściwego komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne wobec danego dłużnika alimentacyjnego, o stwierdzonym przypadku zatrudniania tego dłużnika „na czarno”, a także wypłacania temu dłużnikowi wynagrodzenia wyższego niż wynikające z zawartej umowy o pracę.
W projekcie przewidziano również nową sankcję w Kodeksie pracy wobec pracodawców zatrudniających dłużników alimentacyjnych „na czarno” lub wypłacających pracownikom wynagrodzeń wyższych niż przewidzianych w umowach o pracę (bez stosownych potrąceń w ramach prowadzonej egzekucji alimentów), polegającą na wprowadzeniu solidarnej odpowiedzialności materialnej pracodawców za zobowiązania alimentacyjne tych pracowników, jeżeli figurują jako dłużnicy alimentacyjni w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Rozwiązanie to ma w zamierzeniu projektodawcy zniechęcić do nielegalnego zatrudniania dłużników alimentacyjnych oraz wypłacania im wynagrodzenia w wyższej wysokości, niż przewidziana w umowie o pracę. Odpowiedzialność solidarna pracodawcy ograniczona będzie do wysokości rocznych zobowiązań alimentacyjnych danego pracownika.
Planowane jest również zaostrzenie przewidzianej w KPC odpowiedzialności pracodawców za nieprawidłowości związane z wykonywaniem zajęcia wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 886 KPC, pracodawca nieprawidłowo realizujący obowiązki związane z zajęciem wynagrodzenia za pracę podlega grzywnie w wysokości do 2000 zł. Planowana nowelizacja przewiduje, aby górna granica grzywny wynosiła równowartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej obowiązującego w kwartale poprzedzającym kwartał, w którym wymierzana jest grzywna. Grzywna taka mogłaby być powtarzana (przy czym powtarzana grzywna mogłaby wynieść do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej).
Dodatkowo projekt przewiduje nieznaczne podwyższenie kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
Aktualna treść projektu i informacje na temat przebiegu procesu legislacyjnego dostępne pod adresem: http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12312302/katalog/12513698#12513698.
Opracowała: adw. Rita Wilk-Formanowicz