W minionym roku ustawodawca dokonał kilku istotnych zmian w Kodeksie wykroczeń, które dotyczyły nie tylko ustawowego zagrożenia czynów zabronionych (za każdym razem, bez wyjątku, zaostrzonego), ale także nowych zasad radzenia sobie z serią drobnych wykroczeń przeciwko mieniu.
Po pierwsze, do Kodeksu wykroczeń dodano art. 96c, który w ostatecznym brzmieniu (po burzliwej drodze legislacyjnej związanej z istnieniem w pewnym momencie dwóch różnych art. 96c) wprowadza nowy czyn zabroniony polegający na nieprzestrzeganiu ograniczeń w dostępie do strefy czystego transportu, za co grozi grzywna do 500 zł. Jest to związane z możliwością wprowadzania w gminach stref czystego transportu, w ramach których można poruszać się wyłącznie pojazdami elektrycznymi, a także napędzanymi wodorem lub gazem ziemnym. Kwestię ustanawiania takich stref regulują art. 39 i 40 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych.
Kolejną ustawą znowelizowano art. 147a § 1 k.w. Do tej pory posługiwał się on pojęciem „prowadzenia zakładu opieki zdrowotnej lub zakładu leczniczego dla zwierząt”. Terminologia ta musiała jednak zostać zaktualizowana w związku z wejściem w życie nowej ustawy o działalności leczniczej. I tak od 30 maja 2018 r. art. 147a § 1 k.w. stanowi, że kto wykonuje działalność leczniczą lub prowadzi zakład leczniczy dla zwierząt bez wymaganego wpisu do rejestru lub ewidencji, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Na podobnej zasadzie jak wyżej, ustawodawca zmodyfikował art. 60[1] § 4 pkt 5 oraz art. 138d § 2 k.w. wprowadzając do Kodeksu wykroczeń pojęcie „przedsiębiorcy ułatwiającego nabywanie powiązanych usług turystycznych”. Jest to związane z wejściem w życie ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, która wprowadza do polskiego porządku prawnego unijną dyrektywę o tym samym tytule.
Największe zmiany w mijającym roku przyniosła jednak ustawa z dnia 4 października 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.2077).
W pierwszej kolejności wprowadzono nowy art. 10a, który ustanawia zasady zaliczania kar za wykroczenia wyczerpujące znamiona przestępstwa ze względu na łączną wartość mienia. Jeżeli czyn będący wykroczeniem, za które wymierzono karę lub środek karny, stanowi, wspólnie z innym czynem lub czynami, ze względu na łączną wartość mienia przestępstwo, za które wymierzono karę lub środek karny tego samego rodzaju, wykonuje się surowszą karę lub środek karny. W tej sytuacji odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy umożliwiające zaliczanie kar i środków karnych (art. 10 § 1 zd. drugie oraz § 2-4). W wypadku dwóch lub więcej czynów będących wykroczeniami, o których mowa w art. 10a § 1, za karę lub środek karny uznaje się sumę kar lub środków karnych wymierzonych za te wykroczenia.
Zmianą na korzyść obwinionych/skazanych z pewnością jest modyfikacja art. 27 § 1 k.w. Ustawodawca wprowadził bowiem do niego możliwość uwolnienia się od kary zastępczej poprzez wpłacenie kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze skazanemu do uiszczenia. Do tej pory przepis ten obejmował tylko karę aresztu, ale od 15 listopada 2018 r. dotyczy on także prac społecznie użytecznych orzeczonych zamiast grzywny.
Kierując się chęcią zwalczania wykroczeń i przestępstw przeciwko mieniu, Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało odejście od ustalania granicy czynów przepołowionych na podstawie ułamka minimalnego wynagrodzenia (ponieważ granica ta z czasem będzie rosła). Po zmianach wykroczeniem jest zatem:
- kradzież lub przywłaszczenie rzeczy ruchomej, której wartość nie przekracza 500 zł (art. 119 § 1 k.w.);
- kradzież leśna, jeśli wartość drzewa nie przekracza 500 zł (art. 120 § 1 k.w.);
- paserstwo umyślne i nieumyślne, jeśli wartość mienia nie przekracza 500 zł (art. 122 § 1 i 2 k.w.);
- niszczenie lub uszkodzenie rzeczy, jeśli szkoda nie przekracza 500 zł (art. 124 § 1 k.w.).
Z oczywistych powodów z kodeksu usunięto definicję minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Omawianą nowelizacją z dnia 26 marca 2018 r. ustawodawca zmodyfikował także zakres odpowiedzialności za wykroczenia związane ze zwierzętami. Zwiększono zagrożenie ustawowe za niezachowanie ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia (art. 77 k.w.), drażnienie lub płoszenie zwierzęcia (art. 78 k.w.) oraz szczucie psem człowieka (art. 108 k.w.). Można spodziewać się, że za powyższe wykroczenia częściej będzie teraz orzekana kara ograniczenia wolności.
Karę ograniczenia wolności po zmianach przewiduje także art. 65 § 1 pkt 2 k.w., który penalizuje umyślne wprowadzanie w błąd organu państwowego lub instytucji upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania w zakresie tożsamości swojej lub innej osoby, swojego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania.
Już teraz zaplanowano zmiany na następne lata. W dniu 11 lipca 2019 r. w Kodeksie wykroczeń pojawi się art. 96d, zgodnie z którym kto, działając w imieniu podmiotu uprawnionego, o którym mowa w art. 80s ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, przekazuje osobie nieuprawnionej blankiet profesjonalnego dowodu rejestracyjnego lub profesjonalny dowód rejestracyjny, lub profesjonalną tablicę rejestracyjną, podlega karze grzywny. Z kolei 18 kwietnia 2026 r. moc utraci art. 138d k.w. penalizujący niestosowanie się do orzeczenia sądu w przedmiocie ogólnych warunków umów i wzorców umownych.
Wprowadzone w 2018 r. zmiany w zakresie materialnego prawa wykroczeń są istotne dla wszystkich adwokatów, którzy zajmują się tego typu sprawami. Nowe zakresy zagrożenia ustawowego oraz, przede wszystkim, specjalne zasady zaliczania kar za wykroczenia przeciwko mieniu, zmuszać będą praktyków do modyfikacji strategii w zakresie obrony i prowadzenia procesu karnego.
Opracował adwokat Michał Wysocki