W dniu 25 grudnia 2014 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, zwana dalej u.o.p.k., która ma na celu transpozycję dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów. Z uwagi na obszerność nowej regulacji nie jest możliwe przedstawienie wszystkich nadchodzących zmian, a niniejsze opracowanie zostało podzielone na dwie części i dotyka jedynie najistotniejszych rozwiązań wprowadzonych do systemu przez u.o.p.k, zachęcam więc do zapoznania się z całą treścią nowej ustawy.
U.o.p.k. uchyli dotychczas obowiązujące:
1) ustawę z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2012 r. poz. 1225);
oraz
2) ustawę z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176, z późn. zm.)
Przy tym, zgodnie z art. 51 u.o.p.k. do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie będą stosowane przepisy dotychczasowe, co oznacza, iż jeszcze przez co najmniej kilka lat będą funkcjonowały obok siebie dwa różne reżimy prawne dotyczące stosunków prawnych z udziałem konsumentów oraz dwa różne reżimy rękojmi w stosunkach między przedsiębiorcami.
Zakres zastosowania nowej ustawy – u.o.p.k.
U.o.p.k. określa prawa przysługujące konsumentowi, w szczególności:
1. obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem;
2. zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa;
3. zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa;
4. zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych.
W art. 3 i 4 u.o.p.k. znajdują się wyłączenia spod zakresu działania u.o.p.k., a są to m.in.:
1. umowy zawierane z przedsiębiorcą dokonującym częstych i regularnych objazdów, podczas których przedsiębiorca dostarcza środki spożywcze, napoje i inne artykuły, przeznaczone do bieżącego spożycia w gospodarstwach domowych, do miejsca zamieszkania, pobytu lub pracy konsumenta;
2. umowy o imprezę turystyczną, o których mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 196);
3. umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczającej pięćdziesięciu złotych.
4. umowy dotyczące ustanawiania, nabywania i przenoszenia własności nieruchomości lub innych praw do nieruchomości oraz umowy dotyczące najmu pomieszczeń do celów mieszkalnych, z wyjątkiem przepisów rozdziału 2, które stosuje się, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
5. umowy dotyczące usług finansowych, z wyjątkiem umów dotyczących usług finansowych zawieranych na odległość;
Konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy u.o.p.k.
Umowy zawierane w typowych okolicznościach
W rozdziale II ustawy unormowane zostały obowiązki przedsiębiorcy w umowach innych niż umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość – tj. w umowach zawieranych w lokalu przedsiębiorstwa np. w sklepie stacjonarnym. Przedsiębiorca ma bardzo szeroki obowiązek informacyjny wobec konsumenta, który nie dotyczy jedynie drobnych umów życia codziennego wykonywanych natychmiast po ich zawarciu. Przedsiębiorca ma obowiązek poinformować klienta w sposób jasny i zrozumiały m. in. o:
1. głównych cechach świadczenia;
2. danych identyfikujących przedsiębiorcę, w szczególności:
a) o firmie,
b) o organie, który zarejestrował działalność gospodarczą i o numerze, pod którym został zarejestrowany,
c) o adresie, pod którym prowadzi przedsiębiorstwo i numerze telefonu przedsiębiorstwa;
3. całkowitej cenie brutto lub o sposobie, w jaki zostanie obliczona, a także o wszelkich innych kosztach dodatkowych obciążających konsumenta np. związanych z dostawą – najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli zawarcia umowy przedsiębiorca ma obowiązek uzyskać jego wyraźną zgodę na każdą dodatkową płatność ponad wynagrodzenie za główne obowiązki przedsiębiorcy;
4. ustawowych zasadach odpowiedzialności przedsiębiorcy za jakość świadczenia i o procedurze rozpatrywania reklamacji;
5. treści usług posprzedażnych i gwarancji;
6. sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy, gdy umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub ma ulegać automatycznemu przedłużeniu;
Kontakt telefoniczny
Jeżeli przedsiębiorca wskazuje numer
telefonu przeznaczony do kontaktowania się z nim w sprawie zawartej umowy,
opłata dla konsumenta za połączenie z tym numerem nie może być wyższa niż
opłata za zwykłe połączenie telefoniczne, zgodnie z pakietem taryfowym dostawcy
usług, z którego korzysta konsument.
Brak informacji jest wykroczeniem
Niespełnienie obowiązku informacyjnego przez przedsiębiorcę stanowi wykroczenie – u.o.p.k. wprowadziła zmianę w ustawie z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013 r. poz. 482, z późn. zm.) – dodano art. 139b w brzmieniu: „Kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zawierając umowę z konsumentem nie spełnia wymagań dotyczących udzielenia informacji lub wydania dokumentu, przewidzianych w przepisach ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. poz. 827), podlega karze grzywny.”
Powrót do rękojmi
U.o.p.k. uchyla ustawę sprzedaży konsumenckiej i wprowadza szereg zmian do Kodeksu cywilnego, w tym również do przepisów regulujących rękojmię, które od 25 grudnia 2014 roku będą stosowały się również do umów sprzedaży zawartych przez przedsiębiorcę z konsumentem (niezależnie od trybu ich zawarcia). Ustawa wprowadza do kodeksu także nowy dział regulujący sposób dochodzenia roszczeń regresowych sprzedawcy, który zaspokoił roszczenia konsumenta wynikające z wady fizycznej rzeczy, a wraz z nim sześciomiesięczny termin przedawnienia roszczeń regresowych.
Nowe przepisy dotyczące rękojmi zostały zróżnicowane – część stosuje się do wszystkich umów sprzedaży, część tylko do umów w obrocie profesjonalnym, część tylko do umów zawartych z konsumentem. Wprowadzono jednakową dla wszystkich umów definicję wady fizycznej rozumianej jako niezgodność rzeczy sprzedanej z umową oraz jednakową definicję wady prawnej, która jednocześnie została rozszerzona, gdyż sprzedawca będzie także odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą sprzedaną wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Ujednolicone zostały uprawnienia kupujących wynikające z wady rzeczy i to w sposób polepszający sytuację prawną konsumenta w stosunku do aktualnych przepisów. Z uwagi na dużą szczegółowość nowej regulacji nie jest możliwe pełne przedstawienie w niniejszym opracowaniu wzajemnych uprawnień i obowiązków kupującego i sprzedawcy w procesie reklamacyjnym, sygnalizuję więc jedynie, iż kupujący, w tym także konsument może alternatywnie:
1. złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny;
2. złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy, chyba, że wada jest nieistotna;
– w obu przypadkach ust. 1 i 2 sprzedawca może zablokować działania kupującego poprzez niezwłoczną wymianę rzeczy wadliwej na wolną od wad albo poprzez usunięcie wady chyba, że rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę;
3. żądać wymiany rzeczy na wolną od wad:
4. żądać usunięcia wady;
– w obu przypadkach ust. 3 i 4 jeżeli rzecz wadliwa została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady, przy czym co do zasady sprzedawca może odmówić, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej.
Na uwagę zasługuje także zmieniona treść art. 566 i 574 kc, które w przypadku istnienia wady rzeczy (fizycznej lub prawnej) wprost dopuściły możliwość stosowania przepisów o obowiązku naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Zmieniły się terminy odpowiedzialności sprzedawcy
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 568 § 1 kc dotyczącym wszystkich umów sprzedaży, sprzedawca będzie odpowiadał z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu. Upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił.
Nie są to jednak jedyne terminy, o których należy pamiętać – u.o.p.k. do kodeksu cywilnego wprowadza także nowe rozwiązanie znane z dotychczasowej ustawy o sprzedaży konsumenckiej – roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminu określonego w art. 568 § 1 kc. W takim samym terminie kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej. Jeżeli kupujący żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, bieg terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady. W razie dochodzenia przed sądem albo sądem polubownym jednego z uprawnień z tytułu rękojmi termin do wykonania innych uprawnień, przysługujących kupującemu z tego tytułu, ulega zawieszeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
Nowe przepisy nadal przewidują wzmożoną ochronę konsumenta:
1. jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego;
2. jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych;
3. jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.
4. w razie odstąpienia od umowy zwrot świadczenia na rzecz konsumenta powinien nastąpić niezwłocznie;
5. jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca obowiązany jest niezwłocznie wydać rzecz kupującemu, nie później niż trzydzieści dni od dnia zawarcia umowy, chyba że umowa stanowi inaczej;
6. jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca jest obowiązany udzielić mu przed zawarciem umowy jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim, a także wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną wszystkie elementy jej wyposażenia oraz sporządzone w języku polskim instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty;
7. jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą jej wydania kupującemu, a za wydanie rzeczy uważa się jej powierzenie przez sprzedawcę przewoźnikowi, jeżeli sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez kupującego;
Szczegółowe zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa oraz zasady odstępowania od takich umów zostaną omówione w części II opracowania.
Przygotowała: Adwokat Agnieszka Wagemann – Smolańska