W Sejmie trwają prace nad rządowym projektem ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, przygotowanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W dniu 14 września 2016 r. odbyło się pierwsze czytanie tego projektu oraz głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie tego projektu w pierwszym czytaniu, przeciwko któremu głosowała znaczna część posłów.
Treść projektu (druk nr 790) dostępna jest pod adresem: http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/2A007ECF896DD239C125801E002A2653/%24File/790-ustawa.docx, natomiast z jego uzasadnieniem można zapoznać się tutaj: http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/2A007ECF896DD239C125801E002A2653/%24File/790-uzasadnienie.docx.
Według projektodawców, ustawa ma na celu „wyeliminowanie z łańcucha dostaw surowców rolnych i żywności stosowania nieuczciwych praktyk handlowych”, co miałoby się przyczynić do zapewnienia bezpieczeństwa i zapobieżenia obniżaniu jakości żywności), a jej zadaniem zgodnie z treścią samego projektu ustawy będzie przeciwdziałanie praktykom polegającym na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów. Ustawa wprowadza zakaz stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, które definiowane są jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagrażające lub naruszające istotny interes drugiej strony wykorzystanie sytuacji nabywcy względem dostawcy, w której dla dostawcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości zbycia produktów rolnych lub spożywczych do innych nabywców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść nabywcy, albo dostawcy względem nabywcy, w której dla nabywcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości nabycia produktów rolnych lub spożywczych od innych dostawców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść dostawcy (art. 7 ust. 1 i 2 projektu tej ustawy). Jako przykład takich praktyk projekt przewiduje:
o nieuzasadnione rozwiązanie umowy lub zagrożenie rozwiązaniem umowy;
o przyznanie wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
o uzależnianie zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
o nieuzasadnione wydłużanie terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze.
Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczynane będzie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z urzędu. Informację o podejrzeniu stosowania takich praktyk Prezes UOKiK uzyskiwać może w formie pisemnego zawiadomienia przedsiębiorcy o podejrzeniu stosowania wobec niego praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. W toku postępowania przed Prezesem UOKiK może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika UOKiK lub Inspekcji Handlowej, kontrola u każdego przedsiębiorcy w zakresie objętym tym postępowaniem. Ustawa przewiduje szereg uprawnień kontrolnych po stronie kontrolującego, m.in.:
o uprawnienie do wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
o żądanie udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną, informatycznych nośników danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, innych urządzeń zawierających dane informatyczne lub systemów informatycznych, w tym także zapewnienia dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
o sporządzania notatek z materiałów i korespondencji,
o żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków materiałów, korespondencji, oraz informacji zgromadzonych na nośnikach, w urządzeniach lub w systemach,
o żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych:
– ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli,
– udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.
Ponadto ustawa nakłada na kontrolowanego przedsiębiorcę szereg obowiązków o charakterze informacyjno-organizacyjnym, w tym do sporządzania kopii lub odpisów przedkładanych dokumentów oraz zapewnienia kontrolującemu wskazanych w projekcie warunków lokalowych, w tym środków łączności. W toku kontroli kontrolujący będzie mógł korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub Policji. W razie stwierdzenia praktyki nieuczciwego wykorzystywania przewagi konkurencyjnej, Prezes UOKiK wyda decyzję administracyjną, w której nakaże zaniechania stosowania praktyki naruszającej zakaz, jeżeli do czasu wydania tej decyzji praktyka nie została zaprzestana. Prezes Urzędu może nadać rygor natychmiastowej wykonalności decyzji w całości lub w części, jeżeli stosowanie praktyki zagraża dalszemu funkcjonowaniu przedsiębiorcy, w stosunku do którego strona postępowania wykorzystywała przewagę kontraktową. Decyzje Prezesa UOKiK publikowane będą na stronie internetowej UOKiK, przy czym jak deklaruje projektodawca, publikacja uzasadnienia nie obejmuje tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych informacji podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów.
Konsekwencją stosowania praktyk niezgodnych z tą ustawą miałoby być nakładanie przez Prezesa UOKiK wysokich kar pieniężnych. Poniżej wskazano tylko niektóre z nich.
Prezes Urzędu może nałożyć na dostawcę albo nabywcę, w drodze decyzji:
o karę pieniężną w wysokości nie większej niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli dostawca albo nabywca, choćby nieumyślnie, dopuścił się naruszenia zakazu stosowania takich praktyk,
o karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 000 000 euro, jeżeli przedsiębiorca, choćby nieumyślnie:
– nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji;
– uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie wykonuje obowiązków określonych w treści ustawy.
Projekt ten przewiduje również wysokie kary pieniężne za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu orzeczeń przewidzianych w tej ustawie, a także kary pieniężne nakładane bezpośrednio na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy sięgające pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania decyzji, jeżeli osoba ta, umyślnie albo nieumyślnie nie wykonała orzeczeń Prezesa UOKiK lub uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli na podstawie ustawy.
Przedmiotowe postępowanie może dotyczyć praktyk, które miały miejsce maksymalnie 2 lata przed wszczęciem postępowania. Od decyzji Prezesa Urzędu przysługiwać będzie odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia.
Przygotowała: adwokat Rita Wilk-Formanowicz