W dniu 9 lipca 2018 r. weszła w życie istotna z praktycznego punktu widzenia nowelizacja dotycząca terminów przedawnienia oraz prowadzenia spraw przeciwko konsumentom, w których znaczenie ma właśnie przedawnienie wierzytelności.
Pierwsza istotna zmiana polega na dodaniu art. 117 § 2[1] k.c., zgodnie z którym po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Uzasadnieniem wprowadzenia tego przepisu była spora liczba przedawnionych spraw prowadzonych przeciwko osobom fizycznym m.in. przez przedsiębiorców zajmujących się skupowaniem i egzekucją długów. W nowym stanie prawnym, w sprawach przeciwko konsumentowi, sąd powinien rozważyć zarzut przedawnienia z urzędu.
Obok zmiany prokonsumenckiej ustawodawca wprowadził także regulację, która ułatwia dochodzenie roszczeń przeciwko tej grupie podmiotów. Art. 117[1] k.c. stwierdza bowiem, że w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Nie ma przy tym znaczenia, czy zarzut przedawnienia zgłosiła strona, czy też badany był przez sąd z urzędu. Przy ocenie, czy zasadnym jest nieuwzględnienie terminu przedawnienia, sąd powinien w szczególności rozważyć:
- długość terminu przedawnienia;
- długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
- charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Kluczowa dla opisywanej nowelizacji zmiana dotyczy art. 118 k.c. Ogólny termin przedawnienia został skrócony z dziesięciu do sześciu lat, przy zachowaniu trzyletniego terminu dla świadczeń okresowych i roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Analogiczna zmiana dotyczy roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem lub ugodą sądową (art. 125 § 1 k.c.).
Ustawodawca zdecydował się również skodyfikować zasady liczenia terminów przedawnienia. W art. 118 k.c. dodano zdanie drugie, według którego koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W praktyce wydłuży to opisywany termin nawet o rok.
Znowelizowano również art. 568 k.c. dotyczący wygaśnięcia uprawnień z rękojmi za wady fizyczne rzeczy. Nowy stan prawny gwarantuje konsumentom, że bieg terminu przedawnienia roszczeń o usunięcie wad lub wymianę rzeczy nie może skończyć się przed upływem 2 lat od jej wydania.
Istotne są również zmiany w zakresie procedury. W k.p.c. pojawił się art. 187 § 1 pkt 1[1], który wprowadza nowy wymóg formalny dla wszystkich pozwów – oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia. W sprawach egzekucji z rachunków bankowych dodano natomiast art. 889[2] k.p.c., w myśl którego bank przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika niezwłocznie po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu. Jednakże w razie egzekucji bieżących alimentów lub rent bank niezwłocznie przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika.
Ustawodawca dostosował również treść ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych do nowego brzmienia Kodeksu cywilnego.
Jeśli chodzi o przepisy przejściowe, do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia 9 lipca 2018 r. nowe przepisy. Jeśli zgodnie z nową ustawą termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie nowelizacji. Wskazano jednak od tego wyjątek – gdy przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie nowej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed 9 lipca 2018 r. i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy w dotychczasowym brzmieniu.
Wreszcie – roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia 9 lipca 2018 r. nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia określonym w nowelizacji.
Opisane zmiany w Kodeksie cywilnym nie tylko w znaczny sposób wpłyną na kształt stosunków cywilnoprawnych, ale będą przede wszystkim wyzwaniem dla zastępujących strony pełnomocników. W przypadku reprezentowania pozwanego, adwokat będzie mógł powoływać się nowe terminy przedawnienia zgodnie z zasadami intertemporalnymi nowelizacji. Z kolei uczestnicząc w procesie jako pełnomocnik wierzyciela, powinien w przypadku przedawnienia roszczenia wykazywać i powoływać się na okoliczności skodyfikowane w art. 117[1] k.c.
Opracował: adwokat Michał Wysocki